عصام العماد اصالتی یمنی دارد و یک وهابی بوده که به گفته خودش با تحقیق و مطالعه به شیعه جعفری روی‌آورده است. او که فعلا ساکن قم است، از شاگردان رهبر جنبش، سیدحسین حوثی است، اما می‌گوید که او را تاکنون ندیده و تنها نوار‌ها و ویدئو‌های او را شنیده و تماشا کرده‌است.
دکتر عصام العماد می‌گوید که سیدحسین حوثی و به طور کلی حوثی ها تلاش دارند که شیعیان زیدی در یمن را به شیعه واقعی که همان شیعه اثنیعشری است، ترغیب کنند. او تاکید می‌کند که حکومت مرکزی یمن بر این عقیده است که راه شیعه جعفری از شیعه زیدی می‌گذرد و به همین علت با شیعیان زیدی برخورد کرده و تلاش می‌کنند تا آن را به آغوش سلفی‌ها بیندازند، در شرایطی که سیدحسین حوثی و جنبش او درست برخلاف حکومت مرکزی یمن عمل کرده و سعی کرده‌اند زیدیها را به آغوش شیعه جعفری دعوت کنند. او تاکید می‌کند علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهور یمن از سوی عربستان حمایت می‌شود و اگرچه خودش یک شیعه زیدی است اما دشمنی دیرینه‌ای با زیدیه دارد و از وهابیون و سلفی‌ها حمایت می‌کند. دکتر‌العماد در بخش دیگری از سخنانش از تاثیر‌پذیری اندیشه‌های سیدحسین حوثی از اندیشه‌های امام خمینی(ره) و رابطه عاطفی جریان حوثی ها با مقام معظم‌رهبری و سیدحسن نصرالله می‌گوید.
خلاصه گفت‌و‌گوی هفته نامه مثلث با دکتر عصام العماد در پی می‌آید.
پرسش من از جنابعالی این است که حوثی های یمن زیدی هستند یا اثنیعشری؟ چون برخی روایت‌ها نشان می‌دهد که حوثی ها در روز عاشورا مراسم برگزار می‌کنند و روز عید غدیر را جشن می‌گیرند یا حتی آقای بدرالدین حوثی در کتابی تحت عنوان زیدیها در یمن اشاره به این نکته می‌کنند که اعتقاد زیدیها در مورد خلافت راشدین درست نیست و به آن حمله می‌کنند. اینها قرائن و شواهدی به دست می‌دهد که نشان می‌دهد حوثی ها شیعه اثنیعشری هستند تا شیعه زیدی. می‌خواستم اگر امکان دارد در مورد مبانی اعتقادی حوثی ها صحبت بفرمایید.
سیدحسین بدرالدین رهبر فعلی حوثی است. بدرالدین طباطبایی حوثی هم هست. سید‌بدرالدین در قم بوده‌است. هم سیدحسین، هم سید‌بدرالدین و هم عبدالملک اینها همه در قم زندگی کرده‌اند. آمدن اینها به قم واقعا بی‌اثر نبود. عبدالملک برادر کوچک حسین است و تقریبا 28 سال سن دارد. ولی باید به این نکته اشاره کنم که ملاک، اندیشه‌های سیدحسین است و نه بدرالدین. خود حوثی ها هم بر این مساله تاکید دارند.
شما بسیار به رهبر فعلی حوثی ها اشاره می‌کنید. ولی خب روایت‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد. حوثی ها می‌گویند که او زنده‌است ولی مخالفان می‌گویند سیدحسین در سال 2004 کشته شده‌است.
مهم این نیست که کشته شده یا زنده است. مهم این است که او رهبر است. یعنی از نظر ایدئولوژیک و اندیشه‌ای حوثی ها، حسین رهبر است. من منظورم این است که اندیشه استراتژیک و ایدئولوژیک حوثی ها کلا از کتب سیدحسین گرفته شده است. حتی خود عبدالملک این را می‌گوید. عبدالملک می‌گوید هرچه ما داریم از برادر من، حسین داریم. از سال 2004 حمله نیروهای یمن به حوثی ها و به حسین آغاز شده‌است. مقصد اینها حسین است. اینها می‌گویند که ما داریم شاگردان سیدحسین را می‌کشیم. من خودم نوار‌های سیدحسین را شنیده‌ام وکتاب‌‌های او را خوانده‌ام. او سعی کرده که سکوت شیعیان را بشکند. اینها 30، 40 سال ساکت بوده‌اند.
می‌توانیم بگوییم که حوثی ها اثنیعشری هستند؟
بله می‌توانیم بگوییم. می‌دانید چرا؟ بالاخره من خودم صعده رفتم یعنی همین محله حوثی ها، من خودم به یمن رفته بودم و آنجا این موضوع را دیدم. اصلا هر کتابی که آنجا هست کتب جعفریه است و هیچ کتاب زیدیه در آنجا نیست. من خودم هم تعجب کردم. من قبلا وهابی بودم و شنیده‌بودم که اینها جعفری شده‌اند. دیدم اصلا هیچ کتاب زیدی ندارند. در همه کتابخانه‌های رسمی و شخصی و خانگی همه جا کتب جعفری است. کتبی که در قم چاپ می‌شود را حوثی ها می‌خوانند. واقعیت اینجوری است. یعنی وقتی حکومت یمن و رهبران سنی می‌گویند که اینها جعفری هستند دروغ نیست. اینها واقعا اعتقاد دارند که اینها جعفری هستند. اینها از درون معتقدند که حوثی ها تغییر‌عقیده داده‌اند.
پس می‌توانیم بگوییم جنگی که به لحاظ عقیدتی در یمن وجود دارد، جنگی است میان حوثی ها از یک طرف و طرف مقابل شافعی‌ها، زیدیها و اسماعیلی‌ها؟
نه واقعا نمی‌شود گفت. زیدیها به هر حال گروهی شیعه‌اند منتها چهار امامی هستند. الان زیدیها واقعا از ته دل از حوثی ها حمایت می‌کنند. گرچه اعتقاد دارند که حوثی ها از لحاظ عقیدتی جعفری شده‌اند یا به سوی جعفری‌ها گرایش پیدا کرده‌اند. الان جنگ با سلفی‌ها و بعثی‌هاست. حتی اسماعیلی‌ها برعکس از حوثی ها حمایت می‌کنند.
نکته‌ای که برای من خیلی عجیب است بزرگ کردن نقش جنبش وهابی در یمن است. شما نگاه کنید، اکثریت جمعیت در یمن شافعی هستند. ما می‌بینیم که شافعی‌ها بر خلاف حنبلی‌ها یا حتی سلفیون و وهابیون گرایش معتدل‌تری دارند، و نسبت به شیعیان سمپات دارند و حتی برخی از روایت‌هایی که شافعی‌ها دارند شیعیان در جلساتشان نقل می‌کنند. چطور ممکن است سلفیون و القاعده که اتفاقا گفته می‌شود نفوذشان در یمن بسیار کم است اینچنین نفوذ داشته باشند. به گونه‌ای که دستگاه هیات حاکمه در یمن را اینگونه تحت اختیار گرفته باشند. اگر اینگونه است پس شافعی‌ها کجا هستند؟
مشکلی اینجا وجود دارد و آن این است که شافعی‌ها دولت ندارند. یک حکومت در جهان ندارند. این مشکل شافعیان نه تنها در یمن که در سراسر جهان است. دومین مذهب سنی در سراسر جهان مذهب شافعی است، ولی به علت عدم وجود یک دولت و حکومت برای شافعی‌ها و وجود یک دولت برای سلفی‌ها مشکل ایجاد شده‌است. سلفی‌ها در یمن مورد حمایت عربستان سعودی و دیگر حکومت‌های منطقه از جمله کویت و قطر و برخی کشورهای دیگر هستند. علمای شافعی اغلب فقیر هستند. قدرت اقتصادی ندارند و قدرت اقتصادی در یمن به دست وهابی‌هاست. به علت اینکه اکثرا از سوی عربستان و کشورهای دیگر حمایت می‌شوند.
مذهب علی عبدالله صالح چیست؟
علی عبدالله صالح بعثی است ولی بیشتر از وهابی‌ها حمایت می‌کند.
آیا علی عبدالله صالح شافعی‌مذهب است؟
نه. اصالتا زیدی مذهب است. اما خودش دشمن دیرین زیدیه است.
دشمن زیدی یا الحوثی؟
نه. کاملا ضد شیعه است.
چون من در صحبت‌های علی عبدالله صالح چیزی در مورد حمله به زیدیها ندیدم. این جمله را صراحتا از علی عبدالله صالح شنیدم. او می‌گوید که حوثی ها برخلاف زیدیها، شیعه اثنیعشری و شیعه جعفری هستند. یعنی علی عبدالله صالح به زیدیها حمله نمی‌کند.
چرا الان حکومت یمن تصمیم گرفته چه تشیع زیدی و چه تشیع جعفری را حذف کند. به دو علت. اینها یک شعار دارند، می‌گویند که یک زیدی بیاورید، من از او جعفری می‌سازم پس او را بکشید پیش از اینکه جعفری بشود. این شعار حکومت یمن است ولی نمی‌تواند این را به صورت علنی بگوید. الان تعداد زیدیها بیش از تعداد جعفری‌هاست ولی زیدیها را به نام جعفری‌ها می‌کشند. مثلا به یک منطقه زیدی‌نشین حمله می‌کنند و بعدش می‌گویند که ما جعفری‌ها را کشتیم. برای اینکه زیدیها تحریک نشوند. وگرنه خود علی عبدالله صالح این را به صورت علنی می‌گوید که ما باید تشیع را به‌طور کلی از یمن حذف کنیم. اینها خودشان می‌گویند که تشیع زیدی راه تشیع جعفری در یمن را هموار می‌کند. عبور تشیع جعفری در یمن از تشیع زیدی خواهد بود. اینها می‌گویند که ما باید زیدیها را در یمن حذف کنیم چرا که اینها راه تشیع جعفری را هموار می‌کنند.
در این جنگ عریان نظامی میان حوثی ها و دولت مرکزی یمن، زیدیها کجا هستند؟ آیا زیدیها از حوثی ها حمایت می‌کنند؟
همین، من چرا تاکید می‌کنم دولت از حوثی ها می‌ترسد؟ اولا حوثی ها از لحاظ سیاسی واقعا خوب کار کرده‌اند. اینها نیامده‌اند بگویند که ما جعفری هستیم. اینها سعی می‌کنند اندیشه‌های جعفریه در میان زیدیها را زنده کنند، حتی به نام زیدیه.
آیا در این کار موفق شده‌اند؟ یعنی توانسته‌اند زیدیها را به سوی خودشان جذب کنند؟
بله.
یعنی می‌توانیم بگوییم که زیدیها در این جنگ پشت سر حوثی ها هستند و از آنها حمایت می‌کنند؟
یک عده از زیدی‌هاپشت حوثی ها هستند. مثلا یک خبرنگار به نام عبدالکریم خیلی خوب از حوثی ها حمایت می‌کند. در حالی‌که خودش یک زیدی است. ترس دولت یمن از اینجاست. اینها می‌دانند که اصالتا پایتخت شیعیان زیدی در یمن، صعده است. می‌دانند که حوثی ها الان دارند کار دولت یمن را انجام می‌دهند. اینها سعی کردند که زیدیها به آغوش وهابیت بیفتند ولی سیدحسین حوثی دارد برعکس عمل می‌کند. زیدیها به آغوش جعفریه می‌افتند. از این لحاظ است که اینها فهمیدند نقش سیدحسین حوثی و نقش زیدیها خنثی‌سازی نقش آنهاست. یعنی الان در واقع جنگ دولت یمن با حوثی ها بر سر زیدی‌هاست. حکومت یمن تلاش می‌کند تا زیدیها به دست آنان بیفتند اما حوثی ها تلاش می‌کنند تا زیدیها را به سوی خود جذب کنند.
این نکته خیلی مهمی است. چون الان در صعده اصطلاحی باب شده که می‌گویند قیمت یک نارنجک کمتر از یک قرص نان است. در منطقه‌ای که فقر و فلاکت در آن بیداد می‌کند چطور ممکن است تجهیزات نظامی ارزشی کمتر از غذای روزمره داشته باشد؟
فرهنگ مسلح بودن جزو فرهنگ مردم یمن است. همه در یمن مسلح هستند. حتی در پایتخت همه مسلح هستند. واقعا فریب حکومت یمن در همین‌جاست. می‌گوید که حوثی ها مسلح هستند. چه گروهی مسلح نیست؟
یک روایت عجیب و غریبی نقل شده بود که گفته بودند حوثی ها حدود دو میلیون نفر ارتش دارند و تجهیزات بسیار مدرن و پیشرفته.
یکی از عملکرد‌های دولت یمن متاسفانه این است که اینها می‌آیند یک منطقه حوثی را می‌گیرند و بعد این منطقه را پر از سلاح کرده و از این موضوع استفاده تبلیغاتی می‌کنند. در حالی‌که حوثی ها می‌گویند این سلاح‌ها را خود اینها آورده‌اند.
من این موضوع را قبول دارم. اما مستقل از خصوصیات جامعه یمن شما وقتی سلاح به دست می‌گیرید، معنای سیاسی آن این است که علیه حکومت مرکزی به قیام برخاستید یعنی بر‌انداز هستید و می‌خواهید با از بین بردن حکومت مرکزی، خودتان یک حکومت تشکیل دهید.
حوثی ها از اول مسلح بودند. منطقه حوثی ها بازار سلاح یمن است. در طول تاریخ یمن، سلاح از منطقه حوثی ها خریداری می‌شد.
این سلاح‌ها از کجا می‌آید؟
از 40 سال پیش و قبل از تولد حوثی ها منطقه آنان بازار اصلی سلاح در یمن بوده‌است. پس این مساله واقعا طبیعی است. همه طرفداران وهابی‌ها در این منطقه مسلح هستند. یعنی خلع سلاح در یمن چیزی برخلاف فرهنگ یمن است. از طرف دیگر مساله امنیت برای آنان مهم است. یعنی اگر سلاح نداشته باشند، نابود می‌شوند. پس چرا حکومت یمن فقط می‌خواهد سلاح حوثی ها را بگیرد؟ و مساله دیگر اینکه حوثی ها هیچ کاری نمی‌کنند. یعنی اینها مثل طالبان نیستند. نه یک بار به اتوبوس حمله کردند نه به سفارت‌ها حمله می‌کنند. حتی به سفارت آمریکا و فرانسه حمله نمی‌کنند به مردم هم حمله نمی‌کنند. حتی سیدحسین حوثی فتوا داده که شما حق ندارید حتی به یک سرباز یمنی حمله کنید. حق ندارید سربازان یمنی را بکشید.
موضوع دیگری که در این شش جنگی که از آن گذشته در یمن وجود دارد، نوعی صف‌آرایی کشورها و گروه‌ها در مورد یکدیگر است. یعنی ما از یک طرف یمن را در کنار عربستان سعودی و مصر می‌بینیم و در طرف دیگر کشورهایی مثل ایران، لیبی، جریان مقتدی صدر و گاهی حتی اسم سوریه هم مطرح می‌شود. من احساسم این است که تقابلی که میان این دو جریان ایجاد شده یا همکاری که میان این گروه‌ها ایجاد شده، مثلا همکاری یمن با عربستان یا با مصر بیشتر از اینکه اصالت داشته باشد به نظر می‌رسد یک همکاری تاکتیکی است، یعنی وقتی علی عبدالله صالح می‌گوید که ایران 100 هزار دلار به حوثی ها کمک کرده به یک نحوی می‌خواهد عربستانی‌ها را بترساند که کمک آنها را به سوی خود جلب کند. ولی تمایلی ندارد وهابیت را در یمن اشاعه دهد. اگر تمایل داشت ما نشانه‌‌‌ها و قرائن جدی آن را می‌دیدیم. من چیزی که اخیرا خواندم و دیدم این بود که در سال‌های اخیر در مدارس صعده بر اساس متون، مذهب شافعی تدریس می‌شود. یعنی شما در مدارس سعده اثری از متون وهابی نمی‌بینید و آنجا هم این دغدغه‌ها وجود دارد. من فکر می‌کنم همکاری که امروز میان عربستان و یمن وجود دارد همکاری تاکتیکی است و حوثی ها این موضوع را بزرگ جلوه می‌دهند.
من اعتقاد دارم که اینگونه نیست. همکاری یمن و عربستان از بعد از جنگ با حوثی ها آغاز نشده‌است. پیش از علی عبدالله صالح، ابراهیم حمدی رئیس یمن بود. خود علی عبدالله بن سیداحمد که از رهبران بزرگ و از حامیان علی عبدالله‌صالح بود که تازگی از دنیا رفت در مذاکرات خود می‌نویسد ما علی عبدالله صالح را به حکومت نیاوردیم. علی عبدالله‌صالح توسط عربستان و حمایت آل‌سعود به حکومت رسید. روزی که علی عبدالله‌صالح آمد یک مدرسه وهابی در یمن وجود نداشت، الان در سراسر یمن مدارس وهابی وجود دارد. روزی که او آمد مذهب رسمی سلفی نبود اما الان مذهب رسمی سلفی است. مساله دیگر اینکه می‌دانید اینها در صعده چه کار می‌کنند؟ خطبه جمعه الزامی هست، در سایت‌ها هم هست اما اینها می‌آیند در مناطق حوثی ها شخصیت عمر را بزرگ جلوه می‌دهند و شخصیت امام علی(ع) به عنوان نفر چهارم معرفی می‌شود. حوثی ها امام علی(ع) را شخصیت پس از رسول اکرم(ص) و امامت را از آن او می‌دانند. حوثی ها می‌گویند که امام علی اصلا دنیا‌پرست نبود ، ولی اینها می‌آیند در خطبه دوم به اندیشه‌های حوثی طعنه می‌زنند و طعنه می‌زنند به امام علی وقتی که ایشان می‌فرمایند من پس از رسول اکرم امام هستم و بعد هم در همه مناطق حوثی نشین همه مساجد را به وهابی‌ها تحویل داده‌اند. امامان مساجد همه وهابی هستند. مساله دیگر اینکه حی علی خیر‌العمل را به شکل رسمی حذف کرده بودند. نه اینجوری نیست. اصلا برادر علی عبدالله‌صالح از رهبران وهابیت در یمن است. یعنی واقعا علی عبدالله‌صالح زرنگی می‌کند برای اینکه نمی‌تواند بگوید من از وهابیت حمایت می‌کنم، چرا که این سیاست آمریکا نیست. می‌گوید که برادرم از آنها حمایت می‌کند نه خودم. در حالی‌که واقعا اینگونه نیست. الان حتی علی عبدالله صالح با خود طالبان هم همکاری می‌کند، اکثر رهبران طالبان که زندانی بودند از زندان‌های یمن فرار کردند. یمن پیشنهاد داده بود که به جای زندان آمریکایی‌ها این زندانیان طالبان و القاعده به یمن منتقل شوند، اما آمریکا گفت ما می‌ترسیم اگر اینها را به یمن منتقل کنیم دوباره فرار کنند. گزارش‌‌‌ها نشان می‌دهد که صدای شکنجه فقط از شیعیان و حوثی ها شنیده می‌شود. یک نفر از طالبان یا وهابی‌ها شکنجه نمی‌شود و خود طالبان هم گفتند که ما فقط صدای شکنجه‌های حوثی ها را می‌شنویم. چرا هیچ‌وقت یک جنگ واقعی علیه طالبان انجام نشد. او با طالبان بازی کرد. جنگ واقعی نکرد، فقط برای اینکه به آمریکا بگوید ما با طالبان می‌جنگیم، چند نفر را دستگیر می‌کنند، در زندان می‌اندازند، کسی را شکنجه نمی‌کنند بلکه زندگی خوبی هم دارند و بعد هم می‌گویند که ما با طالبان می‌جنگیم. یعنی کسانی را به زندان می‌اندازند که رهبر طالبان نیستند و یک شخصیت عادی محسوب می‌شوند. ولی الان می‌بینید که هزاران نفر از حوثی ها در زندان هستند. تعدادی از اینها که به زندان رفته‌اند می‌گویند که دیگر قابلیت زندگی ندارند. نمی‌توانند راه بروند. هیچ‌وقت به مناطق طالبان حمله هوایی و موشکی نشد ولی الان می‌بینید که بدترین فجایع در این شش سال اخیر در مناطق حوثی ها انجام شده‌است. در واقع علی عبدالله صالح و عربستان یکی هستند.
یعنی شما اگر بخواهید بگویید که از بین آقای سیستانی، سیدحسن نصرالله و مقتدی صدر کدامیک در میان حوثی ها نفوذ بیشتری دارند کدام یک را در جایگاه اول می‌دانید؟
من معتقدم اول سیدحسن نصرالله. یعنی اندیشه‌های سیدحسین حوثی کاملا یک شیعه محض است و از لحاظ سیاسی به سیدحسن نصرالله نزدیک است.
همان ارتباط عاطفی که میان سیدحسن نصرالله و آیت‌الله خامنه‌ای و نظام ایران وجود دارد میان سیدحسین و عبدالمالک با آیت‌الله خامنه‌ای هم وجود دارد؟
صددر‌صد بله. سیدحسین در همه نوار‌های خودش می‌گوید که من معتقدم بهترین شخصیت در زمان ما که راجع به قرآن صاحب‌نظر است امام خمینی(ره) است و معتقدم کسی به‌پای ایشان در معرفت قرآن نمی‌رسند. این حرف سیدحسین است. اندیشه‌های حوثی ها را شما می‌توانید از سیدحسین بفهمید نه از عبدالملک. عبدالملک خیلی محتاطانه حرف می‌زند چون الان زمان جنگ است. والا اگر می‌خواستید اندیشه‌های عبدالملک را بشناسید خودش گفت که ایدئولوژی حرکت ما کتب برادرم است. حسین حوثی یک کتاب دارد به نام تاثیر اندیشه‌های امام خمینی(ره) بر حسین حوثی . یک کتاب کامل و خیلی جالب است. ایشان مرید امام خمینی(ره) است و ارتباط حسین حوثی با امام خمینی(ره) مثل ارتباط سیدحسن نصرالله با آیت‌الله خامنه‌ای است. ارتباط حسین حوثی با آیت‌الله خامنه‌ای مثل ارتباط سیدحسن نصرالله با آیت‌الله خامنه‌ای است. یکی از مسائلی هم که امروز حکومت یمن آن را دنبال می‌کند. حرف‌های سیدحسین حوثی در مورد ایران است. الان این حرفها را عبدالملک نمی‌گوید، ولی نمی‌تواند بگوید حرف برادرم اینگونه نیست. یعنی سیدحسین حوثی پس از اینکه به ایران آمده و کتب امام خمینی(ره) را مطالعه کرده می‌گوید که کتاب‌های امام(ره) مقدس است. علنا می‌گوید که شخصیت امام خمینی(ره) یک شخصیت مقدس است. حسین حوثی می‌گوید ما باید از جمهوری‌اسلامی الگو‌برداری کنیم و از ایران یاد بگیریم. به همین علت است که حکومت یمن می‌گوید حوثی ها مجوس هستند، ایرانی هستند، باید به اصفهان برگردند. مثلا یک کتاب است با نام ایران در اندیشه‌های سیدحسین حوثی . این کتاب خیلی زیاد منتشر شده است.
آیا سیدحسین زنده است؟
نمی‌دانم. بالاخره حکومت یمن می‌گوید که زنده نیست ولی عبدالملک و بدرالدین و کل حوثی ها می‌گویند که زنده است.
اگر زنده باشد الان چند سال دارد؟
حدود 54 سال.
